پدید آورنده : سید بن طاووس ، صفحه 73
حدیث معراج

مرحوم سید ابن طاوس می گوید: کتابی از ابوعبداللّه محمد بن عبداللّه بن عیاش دیدم که اسم آن کتاب «مقتضب الأثر فی إمامة الإثنی عشر» بود و در حدود چهل ورق داشت. در آن کتاب از پیامبر صلی الله علیه و آله روایاتی ذکر شده که در آنها به امامت ائمه دوازده گانه و اسامی آنها تصریح گردیده است.

از جمله صدرالائمه اخطب خطبای خوارزم موفق به احمدمکی در کتابش به سند خود از ابی سلیمان از رسول خدا روایت کرده که گفت: از رسول خدا شنیدم که می فرمود: آن شبی که مرا به معراج بردند خداوند جلیل به من فرمود: آمَنَ الرَّسوُلُ بِما اُنْزِلَ اِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ» یعنی رسول به آن چه خدا بر او نازل کرد ایمان آورد. گفتم: مؤمنین نیز ایمان آوردند. فرمود: راست گفتی؛ ای محمد! در میان امت چه کسی را جای خود گذاشتی؟ عرض کردم: علی بن ابی طالب را.

فرمود: ای محمد! نظر کردم به سوی اهل زمین و از میان آنها تو را انتخاب کردم و از برای تو نامی از نام های خودم جدا کردم که هرکجا من یاد شوم تو هم با من یادشوی من محمودم تو محمد.

بعد بار دوم نظر کردم و از میان اهل زمین علی علیه السلام را برگزیدم و برای او نیز نامی از نام های خودم مشتق کردم من اعلی هستم او علی است؛ ای محمد! تو و علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان دیگر از ذرّیه حسین علیه السلام را از نور خودم خلق کردم و ولایت شما را بر اهل آسمان ها و زمین عرضه نمودم هرکس پذیرفت پیش من از مؤمنان است و هرکس انکار کرد از کافران می باشد.

ای محمد! هرگاه بنده ای از بندگانم آن قدر مرا عبادت کند که اعضایش از هم بگُسَلد یا این که مثل مشک کهنه گردد بعد به سوی من آید در حالی که منکر ولایت شماست هرگز او را نمی آمرزم مگر این که به ولایت شما اقرار کند.

ای محمد! آیا دوست داری ایشان را ببینی؟

گفتم: بلی ای پروردگار!

فرمود: طرف راست عرش را نگاه کن. پس نظر کردم ناگهان دیدم علی، فاطمه، حسن، حسین، علی بن الحسین، محمد بن علی، جعفر بن محمد، موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمد، حسن بن علی و مهدی را در یک محل نورانی دور هم جمع اند؛ مهدی در میان آنها مانند کوکب و ستاره درخشانی بود.

فرمود: ای محمد! اینها حجت های مایند و این [مهدی] خونخواه عترت توست. ای محمد! عزت و جلالم اوست؛ [او] حجت لازم بر اولیای من و انتقام گیرنده از دشمنان من است.
حوض کوثر

علی بن ابی طالب علیه السلام گفت که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: من در سر حوض وارد شما هستم؛ تو ای علی! ساقی هستی؛ حسن رهنما؛ حسین امر کننده؛ علی بن الحسینْ فارط پیش رونده به سوی آب؛ محمد بن علی توزیع کننده؛ جعفر بن محمد سوق دهنده؛ موسی بن جعفر حسابگر دوستان و دشمنان و جلوگیری کننده از منافقان؛ علی بن موسی زینت کننده مؤمنان؛ محمد بن علی تعیین کننده درجات اهل بهشت؛ علی بن محمد خطیب شیعیان و تزویج کننده شیعیان با حورالعین؛ حسن بن علی چراغ اهل بهشت که از نور او استفاده می کنند و مهدی شفاعت کننده آنهاست در روز قیامت، آنجا که خداوند اجازه این کار را به کسی نمی دهد مگر بر کسی که بخواهد و از او راضی باشد.

سلمان محمدی گفت: به خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله شرفیاب شدم و ناگهان حسین علیه السلام را روی زانوی او دیدم. پیامبر چشمان و دهانش می بوسید و می فرمود: تو سیدْ فرزند سید و پدر ساداتی، تو امامْ فرزند امام و پدر امامانی، تو حجت خدا و فرزند حجت خدا و پدر حُجَج الهی هستی؛ نُه تن از صُلب تُواَند که نهمین آنها قائم آنهاست.

چنان که می بینم در روایات اهل تسنن نه تنها به تعداد دوازده گانه ائمه اطهار تصریح شده بلکه اسامی فرد فرد آنها نیز ذکر شده است.

* * *

درود و رحمت خدای بزرگ بر تو باد ای صاحب مقام عالی که بهترین افراد بشری؛ تو پیغمبر برگزیده هاشمی نسبی و به آن مفتخری؛ به سبب شما خدایمان ما را هدایت کرد و به وسیله تو امید رهایی از آتش دوزخ داریم و گروه خلفای شما دوازده تن شدند زیرا خدای بزرگ ایشان را بلند رتبه و پاک و پاکیزه از هر عیب نموده است. نجات می یابد آن کس که به ایشان تمسک جوید؛ هرکس دشمنی با ایشان نماید زیان کار گردد و دوازدهمی آنها که امام منتظر است به ظهور خود شیعیان تشنه دیدار را سیراب می نماید و خاندان شما آن برگزیدگانی هستند که مأمور اطاعت از ایشانیم و کسی که از ایشان اعراض کند در آتش دوزخ جاوید خواهد ماند.

 

 

 پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص) و اهل بیت او، زیباترین واژه و برترین مخلوقات، نزد مسلمانان جهانند

 الإمام عليّ عليه‏السلام :  إنَّ رَسولَ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله أخَذَ بِيَدِ حَسَنٍ وحُسَينٍ فَقالَ : مَن أحَبَّني وأحَبَّ هذَينِ وأباهُما واُمَّهُما كانَ مَعي في دَرَجَتي يَومَ القِيامَةِ   . 

 کافی به اِسنادش از سلیم بن قیس هلالی آورده است که گفت شنیدم امیر المومنین علیه السلام می گفت و کلام حضرت را بیان داشت تا آنجا که فرمود: بر رسول خدا (ص) هيچ آيه قرآنى نازل نمى‏شد جز اينكه برايم مى‏خواند و ديكته مى‏كرد و به خط خود مى‏نوشتم و تأويل و تفسير و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و خاص و عام آن را به من مى‏آموخت، و از خدا خواست كه به من فهم و نيروى حفظ عطا كند، پس از آن هنگام  كه این دعا را در حق من نمود، من هیچ آيه‏ اى از قرآن یا علمى را كه به من املاء می كرد و می نوشتم، فراموش نكردم. و هيچ علمى از آنچه خدایش تعلیم نموده بود در باره حلال و حرام و امر و نهى كه بود يا مى‏باشد باقی نماند مگر اینکه به من تعلیم فرمود و هيچ كتاب نازل بر يكى از پيغمبران پيش از خود در باره طاعت و معصيت نماند مگر اینکه به من آموخت، و من همه را حفظ كردم و يك حرفش را از يادم نرفت، سپس دستش را بر سينه من نهاد و از خدا خواست كه دلم را پر از علم و فهم و حكمت و نور نمايد، پس من گفتم: اى پيغمبر خدا، پدر و مادرم به فدایت، از آن وقت كه آن دعا را در باره من كردى چيزى فراموش نكرده ام و آنچه هم ننوشته ام از من فوت نشده است، آيا پس از اين بيم فراموشى برايم دارى؟ فرمود: نه، من از فراموشى و نادانى نسبت به تو بيمى ندارم.

اهل (وجوه و نظاير) کسي که بدان مذهب پايبند است. اهل‌الاسلام: کساني که بدان متدين هستند. اهل البيت: ساکنان خانه، زن و فرزند. (دانشنامه قرآن، قرآن‌پژوهي، بهاء‌الدين خرمشاهي) ج 1، ص 323.

اهل بيت نبي (ص): همسران، دختران و دامادش يعني علي(ع) نيز گفته‌اند: زنان پيامبر(ص) و مرداني که آل وي هستند، اهل کل نبي: امته (لسان العرب)

اهل‌بيت، مقصود از اهل، هر مرد و افراد قبيله و اقربا، همسر (ان) و فرزندان و همه‌ي کساني هستند که در نسب، دين، مسکن، شهر و وطن با او شريکند. اهل و آل هر دو يک لفظند که هاءبه الف بدل شده است (به دليل مصغر آل که اهيل است).

ليکن آل مخصوص انسان‌هاست و بايد به اسم عَلم اضافه شود و مضاف اليه آن مشهور و معتبر باشد، در صورتي که اين شرايط در اهل لازم نيست. بيت به معني جاي بيتوته و سکونت است که شامل خيمه و ساختمان هر دو مي‌شود. اهل بيت هرکس خاندان و عائله و همه‌ي کساني هستند که در خانه‌ي او به سر مي‌برند. (مفردات القرآن، راغب اصفهاني، قاموس، فيروزآبادي و مجمع البحرين، طريحي ذيل ماده‌ي اهل و بيت).

ترکيب (اهل‌البيت) دو بار در قرآن آمده است: بخشايش خدا و برکات او بر شما باد اي خاندان که درباره‌ي اهل بيت ابراهيم خليل (ع) است. (کشف الاسرار و عده الابرار، 4/316 و ساير تفاسير)

ـ2ـ همانا خدا مي‌خواهد هرگونه پليدي را از شما اهل بيت بزدايد و شما را (از هر عيب و گناه) کاملا پاک سازد که درباره‌ي اهل بيت رسول‌ا... (ص) نازل شده است. اين آيه را آيه‌ي تطهير ناميده‌اند. (احزاب، آيه‌ي 23)

محدثين و فقهاي اماميه و بعضي علماي اهل سنت، اهل بيت مذکور در آيه‌ي تطهير را منحصرا محمد، علي، فاطمه، حسن و حسين(ع) مي‌دانند و ساير اولاد و ازواج و بني اعمام رسول‌ا... (ص) و اهل خانه‌ي او را مشمول اين آيه نمي‌شمرند، مستند ايشان احاديث صحيح و معتبري است که از صحابه روايت شده است (دايره‌المعارف، تشيع، ج 2، ص 604)

بنا به روايات متواتر از فريقين و روايت متواتر و مشهور ثقلين اهل بيت و عترت پيامبر(ص) ثقل ديگر قرآن هستند و برخي اهل بيت راثقل اصغر يا ثقل کبير و قرآن را همه ثقل اکبر دانسته‌اند که پيامبر(ص) اين دو امانت و ثقل را در اختيار امتش گذاشته است، تا اينکه روز قيامت بر او وارد شوند و از آنها درباره‌ي ثقلين بازخواست کند.

قرآن و اهل بيت‌(ع): يکي از موضوعاتي که قرآن کريم در جاهاي گوناگون به تصريح يا تلويح بدان اشاره کرده، موضوع اهل‌بيت پيامبر(ص) است. آيات قرآني در اين باب بيش از آن است که کساني از روي غرض‌ورزي بتوانند آنها را ناديده بگيرند.

رواياتي که از طريق صحابه در تفسير اين آيات وارد شده بيانگر شدت اهتمام قرآن کريم و رسول گرامي (ص) نسبت به اين مساله مي‌باشد. کثرت روايات وارده در تفسير اين آيات (به خصوص در کتب روايي و تفسيري اهل سنت) آن گاه اهميت بيشتري پيدا مي‌کند که بدانيم به دليل وقايع بعد از رحلت پيامبر خدا (ص) انگيزه‌هاي بسيار قوي براي از بين بردن و کتمان رواياتي که در تاييد و تکريم اهل بيت از پيامبر گرامي(ص) صادر شده بود، وجود داشت. ابن عباس در کتاب روايي خود روايت کرده که درباره‌ي حضرت علي (ع) به تنهايي، 300 آيه نازل شده است (الصواعق المحرقه فصل 3 باب 9، ص 76)‌ و برخي ديگر گفته‌اند ربع آيات قرآن در مورد اهل بيت(ع) مي‌باشد (المراجعات، ص 48) و صاحب کتاب شريف (المراجعات) از باب نمونه نزديک به 60 آيه از قرآن را ذکر کرده که به اعتراف بزرگان اهل سنت درباره‌ي اهل بيت نازل شده است.

در اين جا به ذکر چهار آيه بسنده مي‌کنيم.

ـ1ـ آيه‌ي تطهير

خداوند مي‌فرمايد: و در خانه‌هاي خود بمانيد و همچون دوران جاهليت نخستين (در ميان مردم) ظاهر نشويد، و نماز را بر پا داريد و زکات را بپردازيد و خدا و پيامبرش را اطاعت کنيد، خداوند فقط مي‌خواهد پليدي (گناه) را از شما اهل‌بيت دور کند و کاملا شما را پاک سازد.

(سوره‌ي احزاب، آيه‌ي 33)

علماي شيعه از نخستين روز تدوين حديث و تفسير با اين آيه بر عصمت اهل بيت استدلال کرده و آن را يکي از دلايل عصمت اين گروه دانسته‌اند.

از جهت مصاديق (اهل بيت) در روز نزول آيه علاوه بر کتاب‌هاي شيعه، احاديث فراواني از طريق اهل سنت وارد شد که طبري در تفسير خود (ج2، ص 7 ـ 5) 17 حديث و جلال‌الدين سيطوي در (الدر المنثور، ج 5، ص 199 ـ 198) 14 حديث نقل کرده‌اند و سند همه‌ي آنها به صحابه و تابعال (همچون ابوسعيد خدوي، انس بن مالک، ابواسحاق، ابوهريره، ابوالحمراء، سعدبن قصاص، علي‌بن حسين، عايشه، ابن عباس و ...) منتهي مي‌گردد.

بر طبق اين احاديث، پيامبر (ص) کسا، عبا و يا قطيفه‌اي بر سر پنج تن (پيامبر، علي، فاطمه، حسن و حسين(ع) افکند و ام سلمه را که قصد ورود به آن را داشت بازداشت و اين جمله را گفت: (خدا‌يا اينان اهل بيت من مي‌باشند. پروردگارا پليدي را از آنان دور ساز) و همچنين به مدت هشت ماه يا بيشتر موقع رفتن به مسجد براي گزاردن نماز صبح درب خانه زهرا (ع) را مي‌زد و آنان را براي نماز دعوت مي‌کرد و آيه را تلاوت مي‌نمود.

ـ2ـ آيه‌ي مودت:

(خداوند متعال مي‌فرمايند: بگو من هيچگونه اجر و پاداشي از شما بر اين دعوت درخواست نمي‌کنم جز دوست داشتن نزديکانم (اهل‌بيتم).

(سوره‌ي شوري، آيه‌ي 23)

دلالت آيه بر عظمت مقام اهل بيت و عصمت آنها متوقف بر بيان دو امر است:

ـ1ـ روايات متعددي در کتب معتبر اهل سنت و شيعه در تفسير آيه و تعيين مصاديق (القربي) وارد شده است. صحيح مسلم و صحيح بخاري و مسند احمد بن خنيل و تفسير ثعلبي همگي از ابن عباس نقل کرده‌اند: وقتي اين آيه نازل شد، مسلمانان از پيامبر خدا(ص) سوال کردند: اقرباي شما که مودت آنها بر ما واجب شده چه کساني هستند؟ پيامبر(ص) فرمودند: آنها علي، فاطمه و دو فرزندانشان حسن و حسين هستند. (دلايل الصدق، ج2، ص 119)

ـ2ـ آيه‌ي شريفه، دلالت بر وجوب مودت اهل بيت (ع) مي‌کند و اين وجوب که در مقايسه با ساير واجبات الهي از اهميت خاصي برخوردار است دليل بر افضليت آنها و برگزيده بودن از طرف خداوند است، زيرا در غير اين صورت اختصاص آنها به وجوب مودت بي‌مورد بود چنان که در مورد ساير پيامبران مودت اقربا را به عنوان فرد تبليغ رسالت قرار نداد.

ـ3ـ آيه‌ي مباهله:

هرگاه بعد از علم و دانشي که به تو رسيده باز کساني درباره‌ي مسيح با تو به ‌ستيز برخيزند، بگو: بياييد ما فرزندان خود را دعوت کنيم شما نيز فرزندان خود را، ما زنان خويش را دعوت نماييم شما نيز زنان خود را ما از نفوس خود و کسي که همچون جان ماست دعوت کنيم شما نيز از نفوس خود آنگاه مباهله و نفرين کنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم.

(سوره‌ي آل عمران، آيه‌ي 61)

اين آيه، به داستان مباهله ميان پيامبر (ص) و مسيحيان اهل نجران اشاره دارد. در توضيح آيه‌ي مبارکه به دو نکته اشاره مي‌شود:

ـ1ـ مفسرين شيعه و سني اتفاق‌نظر دارند که لفظ (ابنائنا) اشاره به امام حسن و امام حسين (ع) و لفظ (نسائنا) و (انفسنا) به ترتيب، اشاره به حضرت فاطمه زهرا (س) و علي‌(ع) دارد مسلم و ترمذي در کتاب‌هاي خود در باب فضايل علي (ع) از سعدبن ابي وقاص روايت کرده‌اند که: وقتي آيه نازل شد، پيامبر(ص)، علي، فاطمه و حسن و حسين(ع) را فراخواند، سپس فرمودند: خداوندا اينان اهل من مي‌باشند. (دلايل الصدق، ج2،‌ ص 135).

ـ2ـ از آنجا که پيامبر(ص) از ميان همه‌ي اقارب و خويشاوندان خود تنها اين عده قليل را به امر الهي براي مباهله برگزيد، آشکار مي‌گردد که اين عده مورد عنايت خاص خدا و تکريم پيامبر(ص) مي‌باشند.

ـ3ـ آيه‌ي (فتلقي آدم)

درباره‌ي داستان حضرت آدم چنين آمده:

سپس آدم از پروردگارش کلماتي را دريافت نمود و خدا بر او بخشيد پس توبه او را پذيرفت همانا خداوند توبه‌پذير و مهربان است.

(سوره‌ي بقره، آيه‌ي 37)

در کتب شيعه و سني رواياتي در تفسير آيه نقل شده که مصداق (کلمات) را اهل بيت دانسته است. از جمله جلال‌الدين سيوطي در تفسير (الدر المنثور) ذيل همين آيه، از ابن‌عباس روايت کرده که گفت: از رسول خدا(ص) در مورد کلماتي که حضرت آدم از خداوند دريافت کرد و موجب پذيرش توبه او شد، سوال کردم پيامبر خدا(ص) فرمودند: حضرت آدم به حق محمد(ص)، علي، فاطمه، حسن و حسين(ع) از خداوند طلب بخشش کرد و خداوند هم پذيرفت.

(دلايل الصدق، ج2، ص 36)

ر این جا به نمونه‎هایی از آیات که شیعه و سنی در آن اتفاق نظر دارند که درباره اهل بیت نازل شده را ذکر می‎نمائیم:

← آیه مودّت
خداوند متعال می‎فرماید: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبی»  «به مردم بگو! برای تبلیغ و رسالت ، پاداش از شما نمی‎خواهم؛ مگر مودت و دوستی خویشانم».
صحیح مسلم و صحیح بخاری و مسند احمد بن حنبل و تفسیر ثعلبی همگی از ابن عباس نقل کرده‎اند که وقتی این آیه نازل شده مسلمانان از پیامبر سئوال کردند؛ اقربای شما چه کسانی هستند؟ پیامبر فرمود: آنها علی و فاطمه و دو فرزندانشان ( حسن و حسین ) هستند.

← آیه ‌مباهله
خداوند در سوره آل‌‌عمران آیه ۶۱ می‎فرماید: «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِسائَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ...» پس هر کس با تو در مقام مجادله برآید درباره عیسی ، بعد از آنکه به وحی خدا بر احوال او آگاهی یافتی با او بگو: بیائید و ما و شما با فرزندان و زنان خود به مباهله برخیزیم...».
مفسرین شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که لفظ «ابنائنا» اشاره به امام حسن و امام حسین و لفظ «نسائنا وانفسنا» به ترتیب به فاطمه زهرا سلام الله علیها و حضرت علی علیه السّلام شامل می‎شود. مسلم و ترمذی در کتاب‌های خود در باب فضایل علی علیه السّلام از سعید بن وقاص روایت کرده‎اند: وقتی که این آیه نازل شده پیامبر، علی و فاطمه و حسن و حسین را فراخواند و سپس فرمود: خداوندا، اینان اهل من می‎باشند.

← آیه کلمات
قرآن ، داستان توبه حضرت آدم را چنین بیان می‎کند:‌ «فتلقیّ آدم من ربّهِ کلماتٍ فتاب علیه انه هوالتراب الرحیم»
حضرت آدم از پروردگارش کلماتی را فرا گرفت پس توبه او را پذیرفت، همانا خداوند توبه پذیر و مهربان است.
جلال الدین سیوطی در تفسیر « الدر المنثور » در ذیل همین آیه از ابن عباس روایت کرده که گفت از رسول خدا درباره کلمات که حضرت آدم از خداوند دریافت کرد و موجب پذیرش توبه شد سئوال کردم، پیامبر فرمود: «حضرت آدم به حق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین از خداوند طلب بخشش کرد و خداوند هم پذیرفت».

← دیگر آیات
آیاتی که در شأن اهل بیت به خصوص درباره حضرت علی علیه السّلام نازل شده، بسیار زیاداست ما برای اختصار فقط به آدرس سوره‎ها و آیات اکتفا می‎کنیم:
آیات برائت،  آیه سقایة الحاج ،  آیه صالح المؤمنین ،  آیه حکمت ،  آیه بینه ،  آیه صد یقول ،  آیه نور ،  آیه انذار ،  آیه مرج البحرین ، آیه نجوی ،  آیه سابقون ، آیه محبت ،  آیه انفاق ،  آیه حبل الله ،  آیه راسخان در علم  آیه ولایت ، آیه علم الکتاب ، اهل الذکر ،و....
گوشه‎های از شأن و منزلت اهل بیت را در قرآن به رشته تحریر در آوردیم و هیچ کس را قادر به انکار این آیات نیست، و تمام فرق مسلمین اعم از شیعه و سنی به این واقعیت اعتراف دارند که اهل بیت علیهم السلام حلقه ناگسستنی قرآن هستند و قرآن بدون اهل بیت و اهل بیت بدون قرآن، نمی‎توانند این کشتی پرتلاطم هدایت را به مقصد برسانند.